İstanbul’un deprem röntgeni: Hangi ilçe ne kadar riskli ?

stanbul’da olası büyük bir depremde yıkımın büyüklüğü sadece sarsıntının şiddetine değil, zeminin niteliğine ve yapıların bu zemine uygunluğuna bağlı olarak değişiyor. İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin yayımladığı Vs30 haritaları, bu farkın bilimsel temellerini mahalle bazında gözler önüne seriyor.

Zemin tipi, hasarı belirleyen en önemli faktörlerden

1999 Marmara Depremi’nde Beşiktaş ve Avcılar arasındaki yıkım farkı, zeminin depreme etkisini çarpıcı şekilde ortaya koymuştu. Aynı şiddetteki deprem, zayıf zemine sahip Avcılar’da 20 kat daha güçlü hissedilmiş, ciddi can ve mal kayıpları yaşanmıştı. Bunun sebebi, zeminin yüzeyden itibaren 30 metreye kadar olan kısmındaki S-dalgası yayılım hızını ifade eden Vs30 parametresinin düşük olmasıydı.

Vs30 haritaları neyi gösteriyor?

İBB ve Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi tarafından 2019’da tamamlanan "İstanbul İli Olası Deprem Kayıp Tahminlerinin Güncellenmesi Projesi" kapsamında hazırlanan haritalar, 39 ilçe için zeminin özelliklerini detaylı biçimde sunuyor.

Mavi tonlar: Sert ve sağlam zeminler (yüksek Vs30).

Kırmızı tonlar: Yumuşak, tehlikeli zeminler (düşük Vs30).

Yeşil tonlar: Orta sertlikte zeminler.

Zemin tipi, yapıların deprem anında maruz kalacağı sarsıntının şiddetini doğrudan etkiliyor. Yumuşak zeminlerde “zemin büyütmesi” yaşanarak sarsıntı katlanabiliyor.

İlçelere göre beklenen hasar dağılımı

Olası 7.5 büyüklüğündeki bir deprem senaryosuna göre İstanbul genelinde:

Yaklaşık 190 bin 800 bina orta ve üzeri seviyede hasar görecek.

Yaklaşık 2.5 milyon kişi acil barınma ihtiyacı yaşayacak.

Bazı ilçelerdeki öne çıkan risk tahminleri şöyle:

Avcılar: 7 bin bina orta ve üzeri hasar alacak, 100 bin kişi barınma ihtiyacı yaşayacak.

Bağcılar: 10 bin 600 bina orta ve üzeri hasar alacak, 178 bin 600 kişi barınmasız kalacak.

Bahçelievler: 8 bin bina ağır hasar alacak, 183 bin 600 kişi etkilenecek.

Beşiktaş: Zemin sağlamlığı nedeniyle yalnızca 1300 bina orta ve üzeri hasar alacak.

Adalar: Binaların %48’i orta ve üzeri hasar görecek.

Başakşehir: 3 bin 700 bina risk altında, 40 bin kişi barınmasız kalabilir.

Beylikdüzü: 4 bin 300 bina orta ve üzeri hasar alacak, 80 bin kişi etkilenebilir.

Depreme dayanıklı kent için ne yapılmalı?

Uzmanlar, yapıların zemine uygun olarak inşa edilmesinin hayati olduğunu vurguluyor. Gazi Üniversitesi’nden Prof. Dr. Süleyman Pampal’a göre, yumuşak zeminler deprem etkisini artırırken, sağlam kaya zeminlerde bu etki sınırlı kalıyor. Bu yüzden kentsel dönüşümde zemin etüdü, sadece formalite değil, bir güvenlik zorunluluğu olarak ele alınmalı.

Haritalar nerede incelenebilir?

İstanbul’un 39 ilçesini kapsayan detaylı raporlar ve Vs30 haritaları, İBB’nin depremzemin.ibb.istanbul adresinde erişime açık.